تحلیل روز: رهیافتی به افزایش قیمت جهانی کود و خوداتکایی در تولید گندم

کاج پرس- 12/ 07/ 1401

اعلام به موقع قیمت خرید تضمینی گندم به مبلغ 11 هزار و 500 تومان و البته با ابهاماتی، 13 هزار تومان، قبل از فصل کاشت موجب رضایت و خشنودی کشاورزان گردید زیرا امکان انتخاب برای کشاورزان که چه بکارند و چه نکارند را فراهم ساخت. در عین حال، چند هفته بود که کشاورزان با توجه به افزایش چند برابری قیمت کود در تجارت بین المللی نگران افزایش قیمت کودهای پایه وارداتی بودند زیرا زمزمه هایی به گوش می رسید که قیمت کود وارداتی افزایش می یابد و بالاخره هم تصمیم به افزایش قیمت کودهای وارداتی اتخاذ و اعلام شد.

دلایل اصلی افزایش کودهای پایه وارداتی را باید در دو موضوع عمده و اصلی جستجو کرد: یکی افزایش تقریبا سه برابری قیمت کود در تجارت جهانی و دیگری تغییر نرخ ارز 4200 تومانی به نرخ شناور نیمایی از 24 تا 26 هزار تومان.

تولید کنندگان عمده کودهای پایه در جهان به طور عمده سه کشور روسیه، اوکراین و بلاروس یا روسیه سفید هستند.

دو تا از این کشورها یعنی روسیه و اوکراین در حال جنگ اند که به دلیل محدودیت های حمل و نقل و عدم امکان صدور به ویژه از جانب اوکراین لامحاله بازار جهانی کود با کمبود و گرانی بی سابقه ای مواجه شد، تا آنجا که گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد در آخرین سفر خود به اوکراین گفت؛ «برای تضمین دسترسی به غلات اوکراین و مواد غذایی و کودهای شیمیایی روسیه باید اقدامات زیادی انجام شود.»

آشکار بود که عدم دسترسی اوکراین به بنادری در دریای سیاه که عمده صادرات این کشور از آن طریق می گذرد به دلیل شلیک جنگ افزارهای دور زن روسیه و تا مدت ها در طول جنگی بی سرانجام، روی قیمت کودهای شیمیایی به ویژه کودهای فسفاته و ازته اثر خواهد گذاشت!

این اتفاق حتی بعد از گشودن یک کریدور صادراتی از این مسیر برای اوکراین همچنان ادامه یافت و رد پای پر رنگ خود را بر تجارت جهانی این کالاهای تعیین کننده در تولید غلات به ویژه گندم بر جای نهاد. در این زمینه گزارشی مشروح و اختصاصی از سوی کشاورزی آینده جهان (کاج پرس) در تاریخ 31 اوت برابر با 9 شهریور ماه با عنوان «ترسیم آخرین موقعیت جهانی تولید، مصرف و صادرات کود به استناد آمار و ارقام معتبر جهانی» انتشار یافت که با لینک https://b2n.ir/m81327 قابل دسترس است.

باید گفت، افزایش قیمت جهانی انواع کودهای پایه در بازارهای جهانی به عنوان یکی از عوامل اصلی در کنار خشکسالی بی سابقه در بسیاری از کشورهای جهان از جمله اروپا موجب کاهش تولید غلات و گندم شد، به گونه ای که آخرین گزارش فائو در این زمینه، حکایت از کاهش 39 درصدی غلات دنیا دارد و به کشورهای جهان توصیه کرده است که برای مقابله با گرسنگی و کاهش ضریب امنیت غذایی، بخشی از ذخایر استراتژیک خود را مصرف کنند. ( کاج پرس 11/7/1401)

فائو این رقم کاهش در سال جاری را نسبت به سال 2021 رسما اعلام کرده است. تحلیل گران اقتصاد سیاسی کشاورزی از این ارزیابی چنین نتیجه گرفته اند که قیمت انواع غلات علاوه بر آنچه تاکنون افزایش یافته، باز هم در فصل های پیش رو افزایش چشمگیری خواهد داشت و این افزایش قیمت برای کشورهای آسیا و منطقه خاورمیانه از جمله ایران که وارد کننده بعضی از غلات از جمله گندم بوده است حادتر خواهد بود.

در چنین شرایطی، وزارت جهاد کشاورزی لامحاله قیمت انواع کودهای فسفاته و ازته را تا دو برابر افزایش داد. این افزایش قیمت، از چند هفته پیش نگرانی های زیادی برای کشاورزان گندمکار که زمزمه افزایش قیمت به گوش آنها خورده بود ایجاد کرد تا اینکه با اعلام رسمی آن، نارضایتی خود از قیمت 13 هزار تومان برای هر کیلو گندم در چارچوب خرید تضمینی را ابراز و موضوع به میان آمدن دوباره فروش آزاد گندم و قاچاق آن به کشورهای همجوار به ویژه در استان های جنوبی و شرقی را مطرح کردند؛ موضوعی که بعد از سال ها، در سال زراعی گذشته تازه از بین رفته بود و حتی در بعضی از مرزهای شمالی کشور به صورت معکوس عمل می شد، یعنی کشاورزان آن طرف مرز تمایل داشتند گندم خود را به بازار ایران بفروشند.

در کنار این موضوع، وزارت جهاد کشاورزی به عنوان سنگر ساز بی سنگر امنیت غذایی و در خط مقدم این جبهه، تنها و رها شد؛ یعنی نهادهای مسئول و موظف به تامین مابه التفاوت نرخ ارز تا سقف نیمایی، بی آنکه به تعهدات حمایتی خود پایبند باشند، این وزارتخانه را که اینک هم مسئول تولید و هم تنظیم بازار و نهایتا فرمانده جبهه امنیت غذایی است را بی پشت و پناه در مقابل کشاورزان ناراضی از افزایش دو برابری قیمت کود تنها گذاشتند!

به نظر می رسد جناح هایی در داخل دولت یک دست! بر آنند که وزارت جهاد کشاورزی را در مخمصه ای قرار دهند تا ثابت کنند این وزارتخانه، به ویژه معاونت های تولیدی آن از جمله معاونت زراعت، کفایت لازم برای دست یابی به خوداتکایی در گندم و سمت گیری به افزایش تولید دانه های روغنی در داخل را ندارند و از این گذر، با کنار زدن طرفداران خوداتکایی گندم و روغن در داخل، موضوع واردات آسان و بی دردسر را، بیش از گذشته در برنامه های کلان دولت قرار دهند!

همزمان با این نوع نگرش ها و بی مسئولیتی نهادهایی مانند بانک مرکزی، سازمان برنامه و بودجه و حتی عدم همکاری وزارت صمت، به یکباره صدا و سیما نیز با حدت و شدت و هیجان به یاد تاخیر ده روزه در اعلام و اجرای الگوی کشت و یا کشاورزی قراردادی می افتد و در یک گزارش پر سوز و گداز و به قول خود، مستند و واقعی، تاریخ چند دهه گذشته عدم اجرای الگوی کشت را کالبدشکافی می کند. رسانه ملی به همین بسنده نمی کند و در یک نگرش سطحی، اجرای این موضوع تاریخی را به بدقولی یا مثلا عدم مدیریت صحیح وزرا تقلیل می دهد و گویی اجرای الگوی کشت، فشار دادن یک دکمه قرمز از دستگاهی در اتاق وزرا است، که هر کدام از وزرای جهاد کشاورزی و خصوصا آخرین آنها، روز اجرا خواب مانده و یادش رفته است این دکمه قرمز را فشار دهد، در نتیجه کشور مداوم دچار خسران و زیان می شود!

طراحان چنین برنامه های سطحی اطلاع ندارند که اجرای همه جانبه الگوی کشت، همزاد و توام با یک رفورم سیاسی در حوزه اقتصادی است که تمامی نهادهای مرتبط به اقتصاد و بازرگانی کشور، باید اجرای آن را در عرصه کشاورزی همراهی کنند.

حال بایدگفت اگر واقعا همگان در کنار وزارت جهاد کشاورزی و بر این باور هستند که باید ضریب امنیت غذایی کشور حفظ شود و در شرایط امروز که دنیا با کمبود مواد غذایی مواجه شده، این سنگر دوام و قوام بیشتر یابد، ضروری است به تعهدات و وظایف خود در قبال کشاورزی عمل کنند و در نظر داشته باشند که گرانی قیمت کودهای پایه موجب می شود کشاورزی معیشتی کلا از بین برود، کشاورزی دیم آسیب جدی ببیند و کشاورزان پیشرو با اراضی آبی نیز در چارچوب قیمت 13 هزار تومان برای هر کیلو گندم به حاشیه سودی اندک و بلکه به زیان برسند، لذا به سمت کاشت محصولات جالیزی تمایل پیدا کنند! آنگاه شاهد خواهیم بود که تولید گندم کاهش می یابد، بازار قاچاق آن مجددا دایر می شود و میزان خرید تضمینی گندم توسط دولت و البته ضریب امنیت غذایی، به دلیل افزایش مجدد قیمت فراورده های آردی و نان های غیر سهمیه ای و حجیم به شدت تقلیل پیدا می کند.

همچنین بسیار قابل انتظار است که صدای مردم بیش از اکنون بلند شود و البته بعید به نظر می رسد در چنان شرایطی، علاقمندان به واردات همه کالاهای کشاورزی به آرزوهایی که دارند برسند.

تحریریه کشاورزی آیندۀ جهان (کاج پرس)

------------------------------------

به شبکه های اجتماعی ما بپیوندید:

کانال تلگرام: http://www.t.me/kajpress00

پیج اینستاگرام: https://www.instagram.com/kajpressnews